İdrar İnkontinansı
- Zorlu normal doğumlar kalıcı inkontinans sıkıntıları oluşturur mu?
Üriner inkontinans yerine Türkçe karşılığı olan idrar kaçırma terimini kullanmayı her zaman tercih ediyorum. Zorlu doğumlar hem idrar kaçırma için hem de pelvikorgan sarkması için bilinen risk faktörleridir. Ancak, tek etken değildirler. Genetik yatkınlık, kronik kabızlık, kronik akciğer hatalıkları, hamilelik, yaşlanma ve aşırı kilo da idrar kaçırma için diğer risk faktörleridir. Bu nedenle, hiç doğum yapmamış bir kadında dahi idrar kaçırma gözlenebilir.
60 yaşın üzerinde yaklaşık her 3 kadından biri idrar kaçırmaktadır. İdrar kaçırmanın alt tipleri sıkışma idrar kaçırma, stres idrar kaçırma ve sıkışma ve stres tipi idrar kaçırmanın birlikte görüldüğü karışık idrar kaçırma en sık görülen idrar kaçırma tipleridir. Bu farklı idrar kaçırma tiplerinin farklı oluşum mekanizmaları vardır ve dolayısıyla her birinin tedavi şekilleri de farklıdır. Örneğin stres tipte idrar kaçırmanın altın standart tedavisi cerrahi iken sıkışma tipi idrar kaçırmada diyet modifikasyonu, mesane eğitimi ve antimuskarinik ilaçlar ve Botox tedavi seçeneklerini oluşturmaktadır. Ne yazık ki, idrar kaçıran kadınların yalnız yaklaşık beşte biri bu nedenle hekime başvurmaktadır. Çoğu kadın bu durumu yaşlanmanın doğal bir sonucu yada çözümsüz bir sorun olarak görmekte ve bozuk yaşam kaliteleri ile yaşamaya devam etmektedirler.
- Diyabet ile idrar kaçırma arasındaki ilişkiden bahseder misiniz?
Şeker hastalığı tüm organların işleyişini bozabilen kronik bir hastalıktır. Ürolojik hastalıklar içinde diyabetik nefropati, diyabete bağlı erektildisfonksiyon(sertleşme sorunu) ve diyabetik mesane işlev bozukluğu bunlara örnek verilebilir. Diyabete bağlı mesane işlev bozukluğu özellikle uzun süre kontrolsüz şeker hastalığına bağlı olarak ortaya çıkar ve mesane düz kasının kasılma bozukluğu ile seyreder. Hem erkekte hem de kadında oluşabilen diayebetik mesane adını verdiğimiz bu durum aslında bir tür nörojenik mesane işlev bozukluğudur. Bu tablo bazen karşımıza aşırı aktif mesaneye benzer sıkışma tipi idrar kaçırma ile çıkarken bazen de mesane düz kas yetersizliğine bağlı boşalamayan mesane ile belirebilir. Tedavide ilk basamak kan şeker düzeylerinin kontrol altına alınmasıdır. Daha sonra da mesane düz kas patolojisinin tipine göre uygun ürolojik tedavi başlatılmalıdır.
- Botox tedavi için bir alternatif olabilir mi?
Botulinum isimli bir bakterinin ürettiği toksin olan botulinum nörotoksini tıbbın birçok alanında güvenle ve başarıyla tedavi amaçlı kullanılmaktadır. En çok kullanılan ticari ismi olan Botox olarak bilinmektedir ve dilimize artık yerleşmiştir. Son 15 yılda mesane üzerinde de başarıyla uygulanmaktadır. Başarısını en çok kanıtladığı ürolojik alan mesanenin oral ilaçlara dirençli aşırı aktivitesi ve buna bağlı idrar kaçırmadır. Mesane düz kasının bu aşırı aktivitesi nörolojik durumlara (örneğin spinabifida, omurilik yaralanması) bağlı olabileceği gibi aşırı aktif mesane sendromu adı verilen idiyopatik durumlarda da oluşabilir. Nörolojik olsun veya olmasın, mesane düz kasının aşırı aktivitesinin birincil tedavisi antimuskarinik ağızdan alınan ilaçlardır. Ancak, bu oral ilaçların kullanımı bazen etkinlikte yetersizlik bazen de yan etkileri nedeniyle sınırlanmaktadır. En sık görülen yan etkileri ağız kurluğu, kabızlık, görme bozukluğu ve nörolojik semptomlardır. Dar açılı glokomlu ve miyesteniagravislihastalarda kullanımı önerilmez. Bu nedenle antimuskarinik tedaviden fayda görmeyen ya da kullanamayan hastalarda Botox iyi bir alternatif oluşturmaktadır.
- İnkontinans tedavisinde karşılaşılabilecek yan etkiler nelerdir?
İdrar kaçırmaya yönelik medikal ve cerrahi tedaviler farklı yan etkilere ve komplikasyonlara sahipse de güvenilir ellerde bu yan etkilerin oranı çok düşüktür. Ancak her türlü tedavi öncesinde hasta olası yan etkiler açısından bilgilendirilmelidir. Antimuskarinik tedavi yan etkilerinden yukarıda söz ettim. Botox’unise mesane uygulamasında en önemli yan etkisi idiyopatik hastalarda %5 oranında görülebilen geçici idrar yapamama yan etkisidir. Bu durumda 3 aya kadar aralıklı sondalama gerekebilir. Bu yan etki nörolojik hastalarda daha az önem taşır çünkü çoğu mesanelerini zaten aralıklı sondalama ile boşaltmaktadır.Botox etkisi ortalama 8-9 ay sürdüğünden bu süre sonunda tekrarı gerekmektedir. Diğer cerrahi yöntemlerin yan etkileri – 100 den fazla cerrahi teknik tarif edildiği için- bu satırlara sığmayacak kadar çeşitli olabilir.
- Menopoza bağlı inkontinasta hormonalreplasman tedavisi etkili olur mu?
Sanılanın aksine menopoza bağlı idrar kaçırma diye bir durum yoktur. Post-menopozal idrar kaçıran kadınlarda hormonalreplasman maalesef etkili olmamaktadır. Bazı çalışmalarda tam tersi idrar kaçırmayı artırıcı etki bile gözlenmiştir. Ancak, atrofikvajene bağlı cinsel işlev bozuklukları, üretral ağrı ya da tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları olan kadınlarda sınırlı fayda sağlayabilirler. Onkolojik risk tartışmaları devam ettiğinden riskli grupta bu tedaviyi uygulamıyoruz.